روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی هوشمند- دکتر حسن بختیاری، رئیس دانشگاه علوم پزشکی هوشمند روز سه شنبه ۲۶ فروردین ماه 1404 در سومین پیش‌رویداد « شتابدهی توسعه دارو با استفاده از هوش مصنوعی» در پاسخ به پیشنهاد پروفسور داریوش فرهود پدر علم ژنتیک کشور و عضو کمیته‌ی «اخلاق در ژنتیک پزشکی»سازمان جهانی بهداشت در مورد راه اندازی دو زیر گروه اخلاق و سبک زندگی در دانشگاه علوم پزشکی هوشمند گفت: با توجه به اهمیت و ضرورت توجه به بخش اخلاق در حوزه هوش مصنوعی راه اندازی گروه اخلاق را در دانشگاه علوم پزشکی هوشمند پیگیری خواهیم کرد.

وی با اشاره به برگزاری «دومین کنگره بین المللی هوش مصنوعی در علوم پزشکی» که ۲۴ تا ۲۶ اردیبهشت‌ماه 1404 از سوی دانشگاه علوم پزشکی هوشمند برگزار می شود، اظهار داشت: یکی از محورهای اساسی این کنگره، هوش مصنوعی در داروسازی است و حوزه دارو هم از منظر تنوعی که در تولید محصولات مختلف دارویی دارد  و از سوی دیگر فرایند دریافت تاییدیه برای هر دارو  ویژگی های خاصی دارد.

دکتر بختیاری از زمانبر و هزینه بر بودن فرایند تولیدات به عنوان دو مانع مهم در تولید محصولات جدید دارویی اشاره کرد و گفت : به طور قطع  تکنولوژی های نوین و هوش مصنوعی می تواند در زمینه کاهش زمان تولید محصولات جدید دارویی و کاهش هزینه های تولید بسیار موثر و کارگشا باشد و به همین منظور کشورهای پیشرفته دنیا در حال بهره گیری از هوش مصنوعی در زمینه تولید محصولات دارویی جدید هستند.

اصول اخلاقی به موازات الگوریتم های هوش مصنوعی در حال تغییرند

پروفسور داریوش فرهود، پدر علم ژنتیک کشور و عضو کمیته‌ی «اخلاق در ژنتیک پزشکی» سازمان جهانی بهداشت در این نشست که با موضوع چالش های اخلاقی استفاده از هوش مصنوعی  به سخنرانی پرداخت با تاکید بر اهمیت رعایت اصول اخلاقی در ارایه اطلاعات به هوش مصنوعی گفت: اصول اخلاقی هوش مصنوعی همچون الگوریتم ها در حال تغییرند و باید این اصول را جدی گرفته و در فواصل زمانی کوتاه به روز رسانی کرد.

وی با تاکید بر اهمیت نقش اصول اخلاقی در تمام جنبه های زندگی از جمله در حیطه پزشکی خواستار تشکیل  دو زیر گروه اخلاق و سبک زندگی از سوی دانشگاه علوم پزشکی هوشمند شد.

پروفسور فرهود یادآور شد: با توسعه هوش مصنوعی خطر بیکاری رشته داروسازی را تهدید می کند؛ طبق یک تحقیق انجام شده در امریکا وقتی از ربات خواسته شده که در داروخانه نسخه بیماران را بخواند و به آنان دارو بدهد، میزان خطای او در حد یک دهم درصد بوده در حالی که این میزان خطا توسط کارکنان داروخانه ها بین 1/5 تا 2 صد بوده که سالانه در امریکا مرگ و میر ۵۰ هزار نفر را به همراه داشته است. بنابراین امکان جایگزینی ربات با انسان با هدف کاهش هزینه ها از یک سو و کم کردن ضریب خطا دور از ذهن به نظر نمی رسد.

اهمیت هوش‌مصنوعی  در داروسازی، از کشف دارو تا پایان فرایند درمان

در ادامه این نشست، دکتر بابک ثابت، دبیر علمی «دومین کنگره بین المللی هوش مصنوعی در علوم پزشکی» نیز گفت: به سبب اهمیت داروسازی به عنوان یکی از پایه های علم پزشکی در حوزه های تشخیص، درمان و پیشگیری و بازتوانی، هوش‌مصنوعی  می تواند به عنوان یک ابزار مکمل به محققان حوزه دارو و نیز شرکت های دارویی کمک شایانی کند.

وی افزود: در حال حاضر هوش مصنوعی در کشف داروهای جدید، پیشبینی عوارض دارویی، طراحی داروها، پیشبینی عوارض جانبی دارو، تشخیص بیماری ها و پژوهش های داروشناسی که منجر به کاهش خطاهای انسانی می شود، دخالت مستقیمی دارد.

کاهش هدررفت ترکیبات دارویی به کمک هوش مصنوعی

در این نشست دکتر محمد عبدالهی، متخصص سم شناسی و داروشناسی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران با موضوع هوش مصنوعی در توسعه داروها به سخنرانی پرداخت و تصریح کرد: یکی از مشکلات در زمینه تحقیقات دارویی مشکل هدر رفت ترکیبات دارویی است که بعضا می تواند، خطرناک هم باشد.

وی یادآور شد: بسیاری از این مواد به داخل فاضلاب شهری وارد می شود و در نهایت یا برای آبیاری سبزیجات یا به صورت آب آشامیدنی از آنها استفاده می شود که همین مساله سبب ابتلای شهروندان به بیماری هایی همچون سرطان ها و دیابت شده است.

وی با اشاره به اینکه یکی از فواید به کارگیری هوش مصنوعی در فرایند تولید دارو کاهش هدر رفت ترکیبات دارویی است، خاطر نشان ساخت: همچنین به کمک هوش مصنوعی قادریم شبکه اطلاعات بیماران را کامل کنیم. اطلاعاتی از قبیل اینکه هر فرد به چه بیماری مبتلاست؟ چه داروهایی را مصرف می کند؟ این داروها را از کدام داروخانه گرفته و اطلاعاتی از این دست که به ما در برنامه ریزی برای خدمت رسانی موثرتر در نظام سلامت کمک خواهد کرد.

متولی هوش مصنوعی در کشور مشخص نیست

در ادامه این نشست، دکتر سید مهدی رضایت، متخصص سم شناسی و داروشناسی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران به سخنرانی با موضوع «مروری بر اقدامات و سیاست گذاری های وزارت بهداشت و دبیرخانه داروسازی» پرداخت و گفت: یکی از مشکلات در حوزه هوش‌مصنوعی  در کشور این است که هنوز گروهی در مورد اینکه چه کسی متولی هوش مصنوعی است، وجود ندارد.

وی از دیگر چالش های این حوزه در کشور را کمبود نیروی متخصص و تکمیل نبودن زیرساخت های سخت افزاری و نرم افزاری دانست و  افزود: با وجود مهاجرت نخبگان هنوز ظرفیت های مناسبی در زمینه منابع انسانی به ویژه در حوزه آی‌تی که مرتبط با هوش مصنوعی است در کشور وجود دارد.

دکتر رضایت یادآور شد: با اینکه در حوزه هوش مصنوعی عقب هستیم، حتی همین امروز هم شروع کنیم، بهتر از فرداست. دیگر آنکه امروز در زمینه هوش مصنوعی رفتن یا نرفتن مهم نبوده، بلکه چگونه رفتن مهم است.

هوش‌مصنوعی جایگزینی متخصصان را به همراه دارد

دکتر سمیه سلطانی، متخصص شیمی دارویی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تبریز در نشست  شتابدهی توسعه دارو با استفاده از هوش مصنوعی در ایران و جهان نیز گفت: یکی از سوالات و در واقع نگرانی هایی که با توسعه هوش‌مصنوعی  مطرح شده این است که آیا هوش مصنوعی در عرصه های مختلف به ویژه پزشکی جای نیروی انسانی را خواهد گرفت و سبب بیکاری آنان خواهد شد؟

وی در پاسخ به این دغدغه تصریح کرد: هوش‌مصنوعی  متخصصان آشنا به این حوزه را با متخصصان ناآشنا جایگزین خواهد کرد. به عبارتی هوش مصنوعی سبب شکل گیری ماهیت جدیدی  بین پزشک و داروساز خواهد شد.

دکتر سلطانی یکی از چالش های حوزه هوش مصنوعی را در ایران نبود دیتا از یک سو و از سوی دیگر ناآشنایی داروسازان و پژوهشگران این حوزه با هوش مصنوعی و ناآشنایی متخصصان آی‌تی با حوزه دارو برشمرد و برضرورت تعامل میان این دو گروه تاکید کرد.

کمبود حجم نمونه یکی از چالش های هوش مصنوعی

پروفسور سید جواد مولی، متخصص نوروساینس و استاد دانشگاه تربیت مدرس در سخنانی پیرامون محور «هوش مصنوعی در طراحی و مدیریت کلینیکال ترایال‌ها برای مطالعه داروها و دارودرمانی شخص محور» گفت: در مواقعی که حجم داده ها کم است، اطلاعات ارایه شده از سوی هوش مصنوعی چندان دقیق نیست.

وی یکی از دلایل استقبال شرکت های داروسازی از هوش‌مصنوعی  را کاهش هزینه های تحقیقاتی و کوتاه شدن فرایند تولید داروها برشمرد و اظهار داشت: با وجود همه مزیت های هوش مصنوعی به محققان توصیه می شود که از آن استفاده کنند، ولی به آن متکی نباشند.

دانشجویان ما در حوزه هوش‌مصنوعی  از ما جلوتر هستند

پروفسور عباس کبریایی زاده، متخصص سم شناسی و داروشناسی و استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران در سخنرانی خود با عنوان «فرصت ها و چالش های هوش مصنوعی در صنعت داروسازی ایران» گفت: هم اینک دانشجویان ما در حوزه هوش‌مصنوعی از ما جلوتر هستند و این امر بیانگر آن است که نظام آموزشی ما نیاز به اصلاح دارد.

وی ادامه داد: از سوی دیگر اولین چالش در حوزه هوش مصنوعی این است که آیا داده ها درست جمع آوری و مدیریت می شوند؟ از سوی دیگر آیا در حوزه جمع آوری داده ها سیاست ملی داریم؟ و دیگر آنکه آیا بحث صیانت از داده ها وجود دارد؟

پروفسور کبریایی زاده تصریح کرد: بازار دارویی در دنیا با آمدن هوش مصنوعی رو به رشد و تجاری شدن است و سرمایه ها به سوی داروهایی خاص که سودآوری بیشتری دارند، مانند داروهای آنکولوژی، قلب و غیره در حال حرکت هستند.

وی با طرح این پرسش که آیا ما در کشور آمادگی پذیرش این فناوری را داریم،‌ گفت: حوزه هوش‌مصنوعی  بیشتر از سوی افرادی که پزشک نیستند، اداره می شود و همین امر یکی از دلایل مهمی است که جنبه های انسانی علوم پزشکی در هوش مصنوعی کم رنگ است.

پروفسور کبریایی زاده در پایان خاطر نشان ساخت: بر اساس دستورالعمل سازمان جهانی بهداشت در ارتباط با هوش‌مصنوعی  در حوزه سلامت می بایست از ابتدا تا انتهای مراحل را با الگوی مدیریت ریسک نگاه کنیم. در واقع هر چند هوش مصنوعی بستری برای رشد است، اما برای مقابله با چالش های آن می بایستی آمادگی لازم را داشت.